ПРО ПОЛІТИЧНУ ДИФЕРЕНЦІАЦІЮ ЧЕСЬКОГО СУСПІЛЬСТВА НА МЕЖІ ХІХ ТА ХХ СТОЛІТЬ. СТВОРЕННЯ ТА РОЗВИТОК ПОЛІТИЧНОЇ ПАРТІЇ ЧЕСЬКО-СЛОВ’ЯНСЬКИХ ПІДПРИЄМЦІВ У МОРАВІЇ
DOI:
https://doi.org/10.24144/2523-4498.1(44).2021.232479Ключові слова:
політична партія, середні суспільні стани, підприємці, політична диференціація чеського суспільства, Моравія, ХХ століттяАнотація
Дев’яності роки ХІХ століття в історії чеської системи політичних партій – один з ключових періодів, протягом якого змінювався їх характер. Закінчився період існування партій нотаблів як вільного угрупування вузького класу еліт. Почали виникати добре організовані об’єднання з жорсткою внутрішньою структурою, які спиралися на масову членську базу та розширяли свій виборчий потенціал шляхом створення асоційованих організацій за інтересами, що пропонували вигоди й прихильним виборцям. Цю зміну характеру партій супроводжували процеси політичної диференціації чеського суспільства як вираження його модернізації та прагнення до повної національної емансипації та створення власної державності. В результаті з’явилася низка нових політичних партій і водночас утворилися політичні табори, які стали основою пілларізації чеського суспільства. З певною затримкою процеси політичної диференціації чеського суспільства в першому десятилітті ХХ століття завершилися зусиллями щодо формування станових політичних партій чеських т. зв. старих міських середніх прошарків — дрібних підприємців, ремісників, торговців. Спочатку їх засновники вважали, що свої економічні інтереси на політичній сцені вони просуватимуть через традиційні громадянські та соціалістичні політичні партії. Проте досить швидко еліти дрібних підприємців відмовились від цього бачення та почали докладати зусиль для створення станової політичної партії. За короткий період часу (1903 – 1909 рр.) в Богемії було створено три станові політичні партії: Партія прогресивних і незалежних чеських підприємців, Чеська партія підприємців у Королівстві Богемія та Партія чесько-слов'янських підприємців і торговців. Це були організації елітного типу або протопартійні утвори, які свою партійну ідентичність тільки шукали. Невдачі партій підприємців на виборах до Імперської Ради та земського парламенту виявили слабкість тактики співпраці та сприяли трансформації або припиненню існування згаданих партій. Ситуація в русі підприємців у Моравії була іншою. Станова політична партія підприємців тут сформувалася хоч і з невеликою затримкою порівняно з Богемією, проте засновники відразу ж почали створювати її як масову політичну партію. Політична партія чесько-слов'янських підприємців у Моравії, заснована в 1908 році в Простейові, незважаючи на те, що протягом короткого періоду перед початком світової війни перебувала у фазі будівництва, є першою успішною спробою створення стандартної, класичної політичної партії в чеському просторі. Дослідження відображає її зусилля щодо внутрішньої консолідації та інтеграції до чеської партійно-політичної системи довоєнної Моравії.
Посилання
Anděl, K., 1928. Hnutí pro politickou organizaci živnostenskou před rokem 1908, Československý deník, r. 10 (24), č. 85, 21. dubna, s. 2.
Beneš, A. J. (ed.), 1932. J. V. Najman: jeho život a veřejná práce: 1882 – 1932, Praha: b. n., 170 s.
Cibulka, P., 2005. Národní strana, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 109–138.
Georgiev, J., 2005. Strana konzervativního velkostatku, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 59–86.
Harna, J., 2005. Česká strana národně sociální, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 395–412.
Harna, J., 2012. Československá živnostensko-obchodnická strana středostavovská, Pánek, J. (ed.), Akademická encyklopedie českých dějin, Praha: Historický ústav, 369 s.
Hlavačka, M. a kol., 2014. České země v 19. století. Proměny společnosti v moderní době, 1, Praha: Historický ústav, 478 s.
Jakubec, I., 2007. A. Krofta, J. V. Najman, J. Urban. Tři podnikatelské osudy, Na pozvání Masarykova ústavu, Praha: Masarykův ústav - Archiv AV ČR, r. 3, s. 102–109.
K naší organizaci, 1905. Středočeský živnostník, r. 4, č. 24, 11. června, s. 2–3.
Kandidátní listina politické strany živnostenské, 1913. Živnostenský zpravodaj, r. 9, č. 20, 17. května, s. 1.
Kárník, Z., 2002. České země v éře První republiky (1918 – 1938). Díl druhý. Československo a České země v krizi a ohrožení (1930 – 1935), Praha: Libri, 577 s.
Komunální program politické strany českého živnostnictva na Moravě, 1908. Zpravodaj, r. 4, č. 19, 9. května, s. 1–2.
Kořalka, J., 2005. Českoslovanská sociálně demokratická strana dělnická, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 213–239.
Kořalka, J., 1996. Češi v habsburské říši a v Evropě 1815 – 1914: sociálněhistorické souvislosti vytváření novodobého národa a národnostní otázky v českých zemích. Praha: Argo, 354 s.
Krejčí, O., 1994. Kniha o volbách, Praha: Victoria Publishing, 353 s.
Křen, J., 1986. Konfliktní společenství: Češi a Němci 1780 – 1918, Praha: [s. n.], 248 s.
Kučera, M., 2005a, Realisté, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 373–393.
Kučera, M., 2005b. Pokrokáři, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a
Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 313–340.
Kuchynka, B., 1927. Vývoj živnostenské organizace na Kladně a historie Středočeského živnostníka, Středočeský živnostník, r. 25, č. jubilejní číslo, 5. června, s. 5–17.
Machačová, J., Matějček, J., 2010. Nástin sociálního vývoje českých zemí 1781 – 1914, Praha: Karolinum, 494 s.
Malíř, J., 1982. Politizace českého živnostenského hnutí na Moravě do roku 1909, Časopis Matice moravské, r. 101, č. 1, s. 293–299.
Malíř, J., 1985. Vývoj liberálního proudu české politiky na Moravě. Lidová strana na Moravě do roku 1909, Brno: UJEP, 226 s.
Malíř, J., 2005a. Systém politických stran v českých zemích do roku 1918, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 17–57.
Malíř, J., 2005b. Národní strana svobodomyslná v Čechách a Lidová strana (pokroková) na Moravě, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861–2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 139–199.
Malíř, J. 2005c. Moravská strana lidová, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 201–212.
Malíř, J., 2005d. Pokrokové hnutí na Moravě, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861–2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 201–212.
Marek, P., 1995, Československá živnostensko-obchodnická strana středostavovská v politickém systému ČSR v letech 1918 – 1938, Olomouc: Vydavatelství Univerzity Palackého, 167 s.
Marek, P., 2005. Český politický katolicismus a katolické strany, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861–2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 255–311.
Marek, P., 1989. K otázce politizace živnostenského hnutí a vzniku prostějovského živnostenského centra, Zpravodaj Muzea Prostějovska, r. 9, č. 1, s. 1–20.
Marek, P., 1997. K politickému profilu Josefa Václava Najmana, Východočeské listy historické, r. 11-12, s. 35–43.
Marek, P., 1983. K založení živnostenské strany na Moravě, Časopis Matice moravské, r. 102, č. 1–2, s. 55–70.
Marek, P., 1996. Politicko-organizační aktivity českých městských středních vrstev v letech 1918 – 1938, Olomouc: Univerzita Palackého, 219 s.
Marek, P., 1999. Prostějov v letech 1848 – 1918, Prostějov. Dějiny města, 2, Prostějov: Městský úřad, s. 7–68.
Marek, P., 1983. Příspěvek k historii živnostenské strany na Moravě v l. 1909 – 1911, Časopis Matice moravské, r. 101, č. 3–4., s. 226–244.
Marek, P., 1984a. Příspěvek k problematice politické struktury Moravy před 1. světovou válkou, Zpravodaj Muzea Prostějovska v Prostějově, č. 2, s. 1–9.
Marek, P., 1984b. Volební zápasy živnostenské politické strany na Moravě v l. 1911 – 1913, Časopis Matice moravské, r. 102, č. 3–4., s. 291–311.
Mlčoch, R., 1928. Dvacet let založení živnostenské strany, Československý deník, r. 10 (24), č. 95, 21. dubna, s. 1.
Mlčoch, R., 1923. Prof. Dr. Masaryk pro založení živnostenské strany, Československý deník, r. 5 (19), č. 77, 1. dubna, s. 1.
Mlčoch, R., 1924. Začátky živnostensko-středostavovské strany, Československý deník, r. 6 (20), č. 132, 5. června, s. 1.
Novák, F., 1933. Prostějov kolébkou ŽOS, Moravský deník, r. 28, č. 93, 20. dubna, s. 5.
Organizační řád politické strany českého živnostnictva na Moravě, 1908. Zpravodaj, r. 4, č. 18, 2. května, s. 2–3.
Osnova programu politické strany českého živnostnictva na Moravě, 1908. Zpravodaj, r. 4, č. 17, 25. dubna, s. 2–3.
Pastyřík, J., 1933. Naše začátky, Moravský deník, r. 28, č. 93, 20. dubna, s. 1–2.
Podstata středního stavu a středostavovské politiky, zvláště živnostenské, 1910. Maloživnostník, r. 2, č. 12, 1. října, s. 1–3.
Politika msty zvítězila, 1913. Živnostenský zpravodaj, r. 9, č. 28, 7. července, s. 1.
Rokoský, J., 2005. Agrární strana, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861–2004, 1. Období 1861 – 1938, Brno: Doplněk, s. 413–441.
Rudolf Mlčoch, zakladatel živnostensko-obchodnické strany středostavovské. 1880–1930, 1930. Olomouc: Živnostenský závod tiskařský a nakladatelský, 94 s.
Velek, L., 2005. Strana ústavověrného velkostatku, Malíř, J. – Marek, P. (eds.). Politické strany. Vývoj politických stran a hnutí v českých zemích a Československu 1861 – 2004, 1. Období 1861–1938, Brno: Doplněk, s. 87–108.
Výsledky říšských voleb na Moravě, 1911. Zpravodaj, r. 7, č. 26, 17. června, s. 1–2.
Živnostenský program pokrokového, programového a neodvislého živnostnictva, 1904. Prvý manifestační sjezd neodvislého pokrokového a programového živnostnictva v Českých Budějovicích, České Budějovice: vl. n., s. 7–17.
##submission.downloads##
Опубліковано
Як цитувати
Номер
Розділ
Ліцензія
Це журнал із відкритим доступом, що означає, що весь вміст є у вільному доступі користувачеві або його установі безкоштовно. Користувачам дозволяється читати, завантажувати, копіювати, розповсюджувати, друкувати, шукати або посилатись на повні тексти статей, або використовувати їх у будь-яких інших законних цілях, не вимагаючи попереднього дозволу видавця чи автора. Це відповідає визначенню BOAI щодо відкритого доступу.
